METANOL ZEHİRLENMESİ

Metanol, etanole benzer tadı olan, renksiz, yanıcı, oda sıcaklığında sıvı halde bulunan toksik bir maddedir ve endüstride antifriz, boya inceltici ve cam temizleyici gibi maddelerin yapımında kullanılmaktadır.

Metanol zehirlenmesi dünyanın gelişmekte olan birçok yerinde, özellikle düşük sosyo-ekonomik topluluklarda daha sık görülen bir problem olmaya devam etmektedir. Türkiye’de sık olmamakla birlikte yasa dışı yollardan alkol üretiminde metanol kullanılmakta ve yasa dışı yollarla piyasaya sürülmektedir. Metanol tüketildiğinde genel olarak metabolik asidoz, nörolojik sekeller ve hatta ölüme sebep olabilmektedir.

Akut metanol zehirlenmesinde belirtiler genellikle ağızdan alındıktan 12-24 saat sonra ortaya çıkmaktadır. Bu belirtiler uyuklama, baş ağrısı, bulantı-kusma, karın ağrısı ve bulanık görme gibi çeşitli yakınmalar olabilir. Tedavi edilmediği takdirde körlük, koma, ciddi metabolik asidoz ve ölümün görülebildiği belirtilmektedir.

Metanol Zehirlenmesinde Belirtiler 

Metanol zehirlenmesindeki seyir, tüketilen metanol miktarına bağlı olarak değişebilmekte ve tüketilen miktar arttıkça belirtilerin arttığı ve etkilerinin ciddi olabileceği belirtilmektedir. 

İlk belirtiler genellikle metanolün ağızdan tüketilmesinden 12-24 saat sonra ortaya çıkar. Tüketme ve belirtilerin ortaya çıkışı arasındaki süre, tüketilen metanol hacmi ve eşzamanlı olarak tüketilen etanol miktarı ile ilişkilidir ve 2 bileşim arasında rekabetçi inhibisyon mevcuttur. Metanol kan seviyeleri, içildikten sonraki 30-90 dakika içinde pik yapar ve genellikle belirtiler bu süreçte ortaya çıkmaz 

Metanol zehirlenmesinin ilk aşaması sırasında, bireyler alkol sarhoşluğuna benzer etkiler gösterebilir ve bu nedenle tıbbi yardım talep etmeyebilir. Metanol zehirlenmesi belirtileri genellikle etil alkol zehirlenmesinde görülen disinhibisyon ve ataksi belirtileri ile benzerdir. Belirtiler çarpıntı, solunum sayısında artma, yüksek tansiyon ve değişen zihinsel durumlar olarak ortaya çıkmaktadır. Bir süre geçtikten sonra baş ağrısı, bulantı, kusma ve mide ağrısı görülebilir. Daha sonraki aşamalarda uyuşukluk, çevreye ilgide azalma gelişebilir. Belirtiler geliştikçe solunum sıkıntısı, kalp yetmezliği, kalp ritim bozukluğu ve komaya giden durumlar görülebilmektedir. 

Görme kaybı

Metanol zehirlenmesinin görsel sisteme verdiği zararın mekanizması iyi anlaşılmamış olmakla birlikte, ağızdan alındıktan sonra retina ve uzantılarında ödem oluşturma ve organel yıkım sonucu görme kaybı oluşmakta bu nedenle belirtiler 48 saate kadar geç bir sürede ortaya çıkabilmektedir. Metanol zehirlenmesinde görme belirtileri belirgindir ve fizik muayenede gözde kanlanma, göz bebeklerinde genişleme ve ışığa az yanıt şeklinde bulgular elde edilir. Hasta ise bulanık görme, ışık yanıp sönmesi, azalmış görme keskinliğinde azalma ve tam görme kaybı gibi belirtiler tarifleyebilir. Bu durumlarda acil tedaviye olumlu yanıtlar verildiği bildirilmiştir.  

Hareket bozuklukları

Parkinson hastalığındaki motor yetmezliğe benzer hareket bozuklukları metanol zehirlenmesinde görülebilmektedir. En sık görülen hareket bozukları şunlardır.

§  Aktivite ve motor işlevlerde azalma

§  Titreme, 

§  Eklemlerde sertlik ve kaslarda kasılma

§  Eğik duruş,

§  Ayakta durma ve yürüme bozuklukları (Ayaklarını yere sürüyerek yürüme)

§  İstemsiz hareket ve seğirmeler

Risk Altındaki Gruplar

Metanol kullanan intihar girişimleri nadirdir. 

·         Çocuklar: Metanolün hazır olarak antifriz, parfüm, boya çözücü, fotokopi sıvısı ve ön cam yıkama sıvısı olarak bulunması ve çocuklar tarafından kazara kullanılması metanol zehirlenmelerine sebep olabilir.  

·         Alkol kullanan kişiler: Bu kişiler genellikle etanol yerine metanol kullanırlar. Kazara kullanımın daha yaygın olduğu tahmin edilmektedir. Bu konuda özellikle gelişmekte olan birçok ülkede ve kırsal bölgelerde metanolün ekonomik olması sebebiyle “kaçak alkol”ün bir bileşeni olarak kullanılmakta yasa dışı yollarla pazarlara sunulmaktadır.

·         Endüstriyel İşçiler: Endüstriyel ortamda, metanol dumanlarının teneffüs edilmesi ciddi bir sağlık riski oluşturabilmektedir. 

Yaklaşım Hususları

Metanol zehirlenmesinde temel yaklaşım komplikasyonlardan kaçınmadır. Acil olarak hava desteği, elektrolit bozukluğunu giderme ve sıvı desteği sağlanmalıdır. Metanol zehirlenmelerinde multidsipliner yaklaşım benimsenmeli ve bu nedenle tedavi ekibinde metabolik ve diyaliz durumunu değerlendirmek üzere nefroloji umzanı, gözdeki hasarın değerlendirilmesi için göz hastalıkları uzmanı ve hareket bozuklukları ve nöbet yönetimi için nöroloji uzmanı ve alkol yoksunluk, deliryum ve psikiyatrik müdahale için psikiyatri uzmanının bulunması gereklidir.

Psikolog Kinyas Tekin

Kaynak: Kalyani Korabathina, MD Consulting Physician, North County Neurology Associates, Inc Updated: Jan 31, 2017   http://emedicine.medscape.com/article/1174890-overview